Mật rỉ đường

Mật rỉ đường (rỉ đường) là một loại chất lỏng đặc sánh còn lại sau khi đã rút đường bằng phương pháp cô và kết tinh. Thành phần chính của rỉ mật đường chủ yếu là sucroza với một ít fructoza và glucoza. Cứ khoảng 100 tấn mía cây ép ra thì sẽ cho ra từ 3 – 4 tấn mật rỉ đường nguyên chất.

Mật rỉ đường được ứng dụng như thế nào?

Mật rỉ đường chiếm từ 3 – 5% trọng lượng mía đem ép, với các thành phần chính bao gồm: nước 20%, Sucroza 35%, Glucza 7%, Fructoza 9%, và một số chất khoáng khác như Fe, Al, Mg, P, K,…

Từ thế kỉ 19, ngoài việc sử dụng làm thức ăn cho gia súc, người ta còn dùng rỉ mật đường làm một nguồn năng lượng để hút bụi, hạn chế các bệnh về phổi cho người và vật nuôi.  Rỉ đường có thể sử dụng làm thức ăn cho gia súc bằng các cách khác nhau như trộn rỉ với các thức ăn khác hoặc pha loãng để cung cấp năng lượng trực tiếp hay dùng như là một chất chứa NPN, vitamin, chất khoáng và cả thuốc thú y,…

Cho đến nay, khi khoa học ngày càng phát triển thì mật rỉ đường lại được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau và có khả năng xử lý nước thải, nước nuôi tôm hiệu quả. Chỉ cần bón mật rỉ đường với liều lượng 30lít/ha sẽ giúp giảm được nồng độ pH trong nước ao nuôi tôm, đảm bảo an toàn, không ảnh hưởng đến quá trình phát triển của tôm. Ngoài ra, rỉ đường còn được ứng dụng trong các lĩnh vực khác như:

Tính toán lượng mật rỉ đường thêm vào hệ thống xử lý nước thải

Nếu sau khi nuôi cấy vi sinh, hệ thống xử lý nước thải chạy vận hành ổn định, ta chỉ cần thêm một lượng chế phẩm vi sinh xử lý nước thải và dinh dưỡng mật rỉ đường, để bổ sung cho vi sinh xử lý nước thải sống và phát triển.

Để tính được lượng rỉ đường tương đối chính xác cần bón cho hệ thống xử lý nước thải thì người vận hành cần đo lượng Amonia tổng số và Nitrat (cùng với ước tính cho các Nitrogen sinh học còn lại – thông thường khoảng 50%) để có thể sử dụng lượng rỉ đường chính xác cho hệ thống xử lý nước thải.

Liều lượng sử dụng được xác định dựa vào hiện trạng hoạt động hệ thống, tình trạng bùn hoạt tính và tính toán cân đối theo tỷ lệ COD: N: P = 100: 5: 1

Tính toàn liều lượng mật rỉ đường.

• Mật rỉ đường dạng nước

Công thức tính thể tích mật rỉ đường dạng nước dựa trên cơ sở thể tích bể:

y = a x V

Trong đó:

y: thể tích mật rỉ đường dạng nước cần sử dụng (L);

a = 0.15 – 0.5 (L/m³): thể tích mật rỉ đường dạng nước trên đơn vị thể tích bể;

V (m³): thể tích bể.

• Mật rỉ đường dạng khô

Công thức tính khối lượng mật rỉ đường dạng khô dựa trên cơ sở diện tích bể:

z = b x S  và  S = V/h

Trong đó:

z: khối lượng mật rỉ đường dạng khô cần sử dụng (gram)

b = 25 – 45 (g/m²) (khối lượng mật rỉ đường dạng khô trên đơn vị diện tích bể)

V: thể tích bể (m³)

h = 3-6 (m) (chiều cao bể)

S: diện tích bể (m²)

Lưu ý: Các chất dinh dưỡng trong nước thải bao gồm N và P. Trong đó: Hàm lượng Nitơ trong nước thải đầu vào được coi là đủ nếu tổng Nitơ (bao gồm Nito tự do, Nitơ – Amoni, Nitơ – Nitrit, Nitơ – Nitrat) trong nước đã xử lý là 1 – 2mg/l. Nếu cao hơn, nghĩa là hàm lượng Nitơ trong nước thải đã dư thừa thì cần chấm dứt việc bổ sung Nitơ từ ngoài (nếu có).

Các bước nuôi cấy vi sinh duy trì cho hệ thống bể

• Hoạt hóa sản phẩm bằng cách pha loãng 1kg với 10 lít nước, trong vòng 30 phút đến 1 giờ, sau đó cho thẳng vào hệ thống bể xử lý nước thải.
• Chất dinh dưỡng đảm bảo được tỷ lệ BOD5:N:P = 100:5:1.
• Kiểm tra pH (5 – 9), nhiệt độ (25 – 40⁰C) và DO phải được duy trì 1.0 – 2.0 mg/l.

Bảo quản

Các đặc điểm cần lưu ý để bảo quản mật rỉ đường bao gồm :

• Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.
• Rỉ đường thường có màu sẫm. Màu này khó bị phá huỷ trong quá trình lên men. Sau lên men chúng sẽ bám vào sinh khối vi sinh vật và bám vào sản phẩm. Việc tách màu ra khỏi sinh khối và sản phẩm thường rất tốn kém và rất khó khăn. Giữa hai loại mật rỉ, loại mật rỉ từ cây mía có màu sẫm hơn màu mật rỉ nhận từ sản xuất củ cải phải xử lý trước khi tiến hành quá trình lên men.
• Hàm lượng đường khá cao (thường nằm trong khoảng 40 – 50%).Lượng đường này chủ yếu là saccharose nên khi tiến hành lên men phải pha loãng tới nồng độ thích hợp.
• Vì rỉ đường là chất dinh dưỡng khá lý tưởng nên chúng rấy dễ bị vi sinh vật xâm nhập và phát triển. Như vậy chất lượng mật rỉ cũng dễ thay đổi theo thời gian bảo quản.